Onomatopee
Ja, deze keer start ik eens met een moeilijk woord. Maar dit is wel een leuk woord. Want onomatopee betekent klanknabootsing. Het is een woord dat fonetisch het geluid dat het beschrijft nabootst of suggereert en dat je in bijna alle talen voorbij hoort komen. De term 'onomatopee' komt van het Oudgriekse ?νομα (onoma, naam) en ποι? (poiéo, ik maak).
Zo kan iemand wel het geluid van een piepende muis nadoen, maar het geluid alleen maar beschrijven als piepen. Ook gakken, kwaken, kwekken, sissen, tjilpen, hikken, kraken, zappen, en zoemen zijn voorbeelden van onomatopeeën. In stripboeken stikt het van de onomatopeeën. Maar ook in romans en artikelen gebruiken schrijvers klanknabootsingen om hun teksten levendiger te maken. Want zo'n klanknabootsing spreekt stiekem ook je oren aan.
Als je door de Liemers fietst (u wist natuurlijk al dat het woord fietsen er ook eentje is, een onomatopee?), hoor je nu in de zomer de vogels weer druk hun best doen om zich te laten horen. Het leuke is dat heel veel vogels hun eigen naam roepen. De koekoek is logisch, maar je hoort hier ook wulpen (wuliep), de kievit en de tjiftjaf. Als je een beetje goed luistert, lijk je al snel op een echte vogelkenner! Hoewel je zou denken dat geluiden van dieren universeel zijn - een haan klinkt overal op aarde min of meer hetzelfde - blijken er toch opvallende verschillen te zijn in verschillende talen. Volgens Nederlanders maken hanen ons in alle vroegte wakker met kukeleku, Engelsen geven het gekraai weer met cock-a-doodle-do, terwijl Duitsers hanen nadoen met het woord kikeriki. En de Fransen? Die houden het op cocorico. Maar er zijn ook overeenkomsten. De eend maakt volgens Nederlanders het geluid kwak, in het Engels houden ze het op quack en het Spaans gebruikt hiervoor het woord cuac. Het Japans daarentegen imiteert het gekwaak met iets wat klinkt als da da. Maar ja, die wonen dan ook aan de andere kant van de wereld…
Manon Kummer